Cirogrillis

Cirogrillis, cirogrillos, cirogrillum, cirogrillorum, chirogrillus, cyrogrillus, cirogillinus, cirogrissus, ciroguillus, cirogulus, cirriglinon, crinacius, choerogryllus, cuniculus , v. conejos, cunils, huron: Castellano conejos, cat. cunils. El poeta romano Cátulo definió a Hispania como "cuniculosa celtiberia", dada la abundancia de conejos en toda la geografía hispana. Del conejo se aprovechaba tanto su carne, como su piel. Según MORALES, Los lepóridos en la economia y cultura de los siglos medievales, constata, con los estudios de arqueozoología, un consumo abundante tanto en el mundo islámico como en el cristiano medieval. "La caza de conejos y liebres estaba protegida por las disposiciones del derecho local y territorial, así como por otra documentación regia y señorial. Existían tres limitaciones para la caza : la tecnológica (prohibición de determinadas prácticas y artes), la temporal (vedas, para permitir su reproducción) y la espacial (cotos)". Es interesante las referencias a la caza con hurón, en su doble modalidad "trans cirogrillo" (introducir el animal en una de las bocas de la madriguera) y "per cirogrillo" (dejar sólo una boca abierta, lo que producía que el hurón matara a crias y hembras)

-Bibl.: CASTRO, Aranceles, glosario, v. cirogrilus; SIMONET, Glosario, v. conelya.; Du Cange, v. choerogryllus; GOROSCH, Fuero Teruel, 657-658, glosario.

-S. XIII: Extracto de las tarifas del derecho de "leude" De Perpiñan: "Item quolibet centenario de pellibus cirogrillorum engrunatz abtati vel crudis". (ALART, Doct. su la langue, 75) M. D. Mateu.
-1214: "qualquiere que venado movire del comienço con canes, así commo puerco montés, o cíervo, o oso, o liebre, o conejo, o perdiz, o otra cosa qualquiere, sea suya ... (Códice valentino) ... "aprunm, cervum, onagrum, leporem, cirogrillum, perdicem et cetera ..." (versiones latinas) ... "puerco o enzebra, o ciervo, o liebre o conejo , o perdiz o otros venados"... (Fuero de Iznatoraf). (UREÑA ed., Fuero de Cuenca, 720-721) Miguel Gual.
-1228: "Totum predictum boschum, cum omnibus arboribus que ibi sunt et erunt, et cirogrillis, et cum erbis, et cum omni venacione". (TRETON, Diplomatari Masdeu, 948, doc. 302) José Miguel Gual.
-1258: "29 Et de bala pellium de cirogrillis, VIII denarios.". (GUAL, Lezda de Cambrils, 120, 127) Miguel Gual.
-1258: Jaime I reconoce deber 1.267 sueldos melgarenses a Pedro de olms, peletero de Montpellier, por "pennis vaires, et pennis cirogrillorum et canonibus aure filati, et argenti filati, et pro cembellis et erminis", que el monarca le compró. (MIRET, Itinerario Jaime I, 281) Miguel Gual.
-1261: Documento de Vich, 15 "garnatxias de blanchs de cirogrillis". (CARRERAS CANDI, Ausona, 475, nota 220) Miguel Gual.
-1270: Jaime I concede a los hombres de Teruel el poder cazar en sus heredades, con madrigueras y trampas cirugrilli o cirogrillos. (MIRET, Itinerari Jaume I, 443) Miguel Gual.
-1295: Jaime II ,en el impuesto de la cena en Aragón, pide a los habitantes de Fraga, "Sexaginta quinqué arietes, tres vachas, quinqué porchos, septuaginta paria gallinarum, dúos hachones de carnibus salsis, decem edulos, quindecim paria de perdicibus, quindecim paria de cirogrills, CL solidatas pañis, vinum tantum quantum necesarium fuerit dicte cene, triginta libras cere, tres libras et mediam piperis, duas libras zinziberis, unam libraní et mediam safrani, cibatam ad quingentas viginti bestias, et ligna, fructus et ali;t 'necesaria dicte cene.". (SALARRULLANA, La aljama de judios de Fraga, 80, nota 1) Miguel Gual.
-1270: Concesión de Jaime I a Teruel y sus aldeas para que puedan criar conejos y prohibe su caza, "Volumus et concedimus vobis universis et singulis hominibus ville Turolii et omnium aldearum eiusdem, presentibus scilicet et futuris, quod de cetero quilibet vestrum possit facere claperios, cavos sive madrigueras in qualibet hereditate sua, tam in regadivo quam etiam in monte, in quibus vel a quibus cirogrilli possint procreari sive nutriri et nullus de nostri gratia confidens sit ausus venari sive caçare cum (ilegible)irone nec modo aliquo capere cirogrillos dictorum clapariorum, cavorum sive madrigariarum, exceptis dominis ipsorum, quod qui fecerit penam LX solidos incurrat; de qua pena habeamus nos terciam partem et iudici et alcaldi Turolii aliam terciam partem et domino clapariorum sive madrigueriarum a quibus cirogrilli capti fuerint terciam partem aliam remanentem.". (CABANES, Docts. Jaime I, 213, doc. 227 y MIRET, Itineari Jaime I, 443) Miguel Gual.
-1285: "Mandavimus Bernardo de Libiano quod daret Romeo de Calafel, nutricio infantum filiorum regis Maioricarum, mantellum et cotum turquesium de cuberta d’Ipre vel de biffa de Pruyns, et tunicam et caligas panni coloris, et penas cirogrillorum; item, a·n Lopis mantellum et cotum de bifa de Paris cum penis cirogrillorum et tunicam et caligas panni coloris; item, nutrici seu dide dompni Fferrandi mantellum, cotum et tunicam de bifa de Paris cum penis cirogrillorum;". (CINGOLANI, Diplomatari Pere el Gran, 749, doc. 780) José Miguel Gual.
-S. XIV?: "Item, de qualibet pena cirogrillorum, II denarios." ... "Item, de qualibet pena de ventris cirogrillorum, I denarium. Item, de qualibet garnatxada cirogrillorum, I denarium" ... "Item, de quolibet centennario de pellibus cirogrillorum engrimats abtatis vel erudis, IIIIor denarios.". (GARCIA EDO, Llibre Verd Major, 347, doc. 82) José Miguel Gual.
-1303: "... pennam albam cirogrillorum", por 79 sueldos barceloneses, se compra en Valencia, para el vestido de Jaime II. ( MARTINEZ FERRANDO, Jaime II, doc. 12, 212). Miguel Gual.
-1312: Jaime II de Aragón ordena a los jurados de Sabiñánigo preparar para la "cena" real, entre otros productos, 20 pares de "cirogrillorum" ... En Calamocha, ibid., 25 pares "cirogrillorum". (MARTINEZ FERRANDO, Jaime II de Aragón, doc. 98, 102) Miguel Gual.
-1316: La casa real compra 4 "pennas nigras cirogrillorum", por 56 ss. bars. (MARTINEZ FERRANDO, Jaime II de Aragón, p. 212) Miguel Gual.
-1358: "dicte ville nec alibi palam vel occulte, gallinas, pullos, anceres, perdices, nec alia volatilia neque etiam cirogrillos caseos et alias res comestibiles donec transierit tercia pars diei.".(GARCIA EDO, Llibre Verd Major, 621, doc. 236) José Miguel Gual.

@ José Miguel Gual López.

De: GUAL CAMARENA, M. Vocabulario del comercio medieval. Colección de aranceles aduaneros de la Corona de Aragón (siglo XIII y XIV) , Tarragona (1968)

Cirogrillis, cirogrillorum. - Véase «cunils».

Tipo: Animales

La voz ha sido modificada a fecha 2023-08-30.

Referencias documentales de «Cirogrillis»

Fichas de la voz «Cirogrillis», extraídas del archivo del profesor Gual