Terciopelo

Terciopelo, terçiopelo, tercio pelo, véase vellut.- Tela de seda velluda y tupida, formada por dos urdimbres, y una trama, que forma gazas cada vez que sus hilos pasan por encima del otro hilo de la urdimbre. (DRAE). Una cara es lisa y la otra y la otra velluda. Se citan diversas clases y colores: negro, carmesí, morado, verde, pardillo, carmesí colorado, azeituní colorado, leonado, negro de dos hilos, carmesí belludo bellotado, blanco, negro sencillo, carmesí doble oscuro, carmesí sencillo de un pelo verde, catorzeno azul, catorzeno leonado, palmilla aleonado, sencillo, doble, carmesí y anaranjado; así como terciopelo de distintas procedencias: azul de Génova, negro de Génova, sencillo de Valencia, de brasil. El Dicc. Hco. de telas, v. cit., 193, referencia de lana, de Mongolia, de Utrech, labrado, liso, matizado, rayado o listado, rizo y simulado.
-Véase POTTIER, Inventaires, voz "passim".
En las ordenanzas originales de la seda de Málaga, se dan normas para labrar el terciopelo doble y sencillo: "que el terciopelo doble no se pueda labrar ni labre sino en peina de veinte e uno y en marca ginivisca", "que el terciopelo sencillo no se pueda labrar no se labre sino en peine de veinte e quatro ligaduras e dos hilos por anillo" (1551, Bejarano, Industria seda Málaga, p. 194) López de Coca.
Véase unas citas sobre precios y tipos:
-1477: En Madrid, se compran 20 varas de terçiopelo negro, a 1.100 maravedis la vara (1477, Cuentas Gonzalo Baeza, I, p. 11)
-1478: A una criada, 8 varas de terciopelo negro para un mongil a su altesa, a 950 mrs. la vara (1478, Ibid, I, p. 12)
-1478: Para la guarnición de una silla, "dos terçias de terçiopelo negro", a 900 mrs. la vara. (1478, Ibid, I, p. 12)
-1478: una vara de terciopelo negro, a 900 mrs. y otra a 950 mrs. (1478, Ibid, I, p. 12)
-1479: 10 varas de terçiopelo carmesy, a 2.800 mrs. la vara; (1479) y a 2.950 mrs (1483) (1479, Ibid, I, p. 12 y 22)
-1479: 12 varas de terçiopelo verde , a 900 maravedís la vara (1479, Ibid, p. 24,26,27 y 35)
-1483: 2,5 varas de terçiopelo verde, a 1.100 mrs. la vara., otra a 1000 mrs. , otra "berde".(TORRE, Cuentas Gonzalo Baeza, I, 24, 26, 27, 35, 54)
-1483: El terçiopelo negro la vara, a 950 mrs. la vara, otra a 900 mrs. (TORRE, Cuentas Gonzalo Baeza, I, 27, 35)
-1483: 28 varas de terçiopelo carmesy colorado, a 2.900 maravedís la vara (1483, Ibid, I, p. 34)
-1483: 2,5 varas de terçiopelo pardillo, a 1.000 maravedís la vara (1483, Ibid, I, p. 35)
-1483: 5,5 varas de terçiopelo negro doble, para un forro, a 1.100 maravedis la vara, otra a 1050 mrs. (1483, Ibid, I, p. 41) y (1493, II, 60)
-1484: Se emplea media vara de terçiopelo negro para cobrir una Oras, a 900 maravedís la vara (1484, Ibid, I, p. 45)
-1485: Una casulla de terçiopelo azeytuni colorado (1485, Ibid, I, p. 94)
-1487: 2 varas de terçiopelo doble, a 900 maravedís la vara (1487, Ibid, I, p. 166)
-1488: dos tercios de terciopelo negro, a 900 maravedís la vara (1488, Cuentas Gonzalo Baeza, I, p. 12)
-1488: una vara de terciopelo negro, 950 maravedís (1488, Ibid, I, p. 12)
-1488: 515 varas de terciopelo negro dobre, para un forro, a 1.100 maravedís la vara (1488, Ibid, I, p. 41)
-1488: 5 varas de terciopelo negro de dos hilos, para un sayo, a 1.000 maravedís la vara (1488, Ibid, I, p. 130)
-1489: 15 varas de terçiopelo berde, a 900 maravedísla vara (1497, Ibid, II, p. 278)
-1489: Se emplea terciopelo morado para tyras trepadas, para una "faldrilla". (TORRE, ed. Cuentas Gonzalo Baeza, I, 270)
-1490: 20 varas de terçiopelo carmesy, a 2.600 maravedís la vara, 23 varas de terçiopelo verde, a 1.100 maravedís la vara, 20 varas de terçiopelo leonado, 20 varas de terçiopelo negro, a 900 maravedís la vara (1490, Ibid, II, p. 342)
-1492: 8 varas de terciopelo blanco, a 600 maravedís la vara (1492, Ibid, II, p. 324)
-1492: 1 vara de terçiopelo negro doble por 900 maravedís (1492, Ibid, II, p. 25)
-1493: 3 varas de terçiopelo morado, a 1000 mrs. la vara (TORRE, Cuentas Gonzalo Baeza, I, 22)
-1493: 3 varas de terçiopelo morado, para forrar un mongil a 1150 mrs. la vara. (TORRE, Cuentas Gonzalo Baeza, I, 22)
-1493: 3/4 de terçiopelo leonado, para un bonete, a 950 maravedís la vara (1493, Ibid, II, p. 129)
-1493: 5 varas de terçiopelo negro de dos hilos, para un sayo, a 1.000 maravedís la vara (1493, Ibid, II, p. 130)
-1493: 1,5 varas de terçiopelo negro çencillo, para un mongil, a 1.050 maravedís la vara (1493, Ibid, II, p. 141)
-1494: 2 varas de terçiopelo carmesí belludo bellotado para dos sillas de espaldas, a 2.800 maravedís la vara (1494, Ibid, II, p. 214)
-1496: 8 varas de terçiopelo blanco, para vestir a la ingfante de Navarra, a 600 maravedís la vara (1496, Ibid, II, p. 324)
-1496: 9,5 varas de terçiopelo negro sençillo , de dos hilos, que se compra en Tortosa para un mongil y un cos, a 900 maravedís la vara; 17,5 varas de terçiopelo negro de Génova, que se compra en Tortosa, para un hábito y una faldilla, al mismo precio. (1496, Ibid, II, p. 341)
-1497: 3 varas de terciopelo azul de Génova, a 1.000 maravedís la vara (1497, Ibid, II, p. 383)
-1497: En el inventario del jurista zaragozano Garcerán Ferrer figura, "Un jubón de panyo negro, con medias mangas y collar de tapet negro, ya tenido. Otro jubón de panyo de grana morada, con collar y medias mangas de terciopelo negro. Otro jubón sin mangas, con el cuerpo de jamelot y el collar de cetí negro, ya tenido.". Se citan otros jubones de "cetí morado", "de Damasco negro", "de tapet negro" y "de tapet morado" ... "una coffia de terciopelo negro, trapada" ... "una loba negra de Contray, riueteada de terciopelo begro". (SERRANO SANZ, Inventarios, II, 87, 88,91)
-1498: 1 vara y 5 sesmas de terçiopelo negro, senzillo, de Calençia, a 750 maravedís la vara (1498, Ibid, II, p. 393)
-S. XV: vara de "seda de terciopelo carmesi", 680 maravedis, la de "terciopelo prieto, 360 mrs; "de los otros perciopelos azules, verdes e pardillos e leonados e morados e de otros colores", 380 mrs; "terciopelo vellod vellutado carmesy, lo mas fino, 600 mrs; "de otro terciopelo vellid vellutado, de otro colores, 600 mrs. (s. XV, Paz, Tasas siglo XV, p. 360)
-1500: LII varas de Contray, 550 maravedís , 30 varas rasas de Contray mayor a DL la vara, e las XV varas de grana morada a DCCL, y las XXVII varas e media de paño negro reyutquatreno e las XIII varas e tres quartas de terçiopelo doble ...(1500, Ladero, Mudéjares Catª, p. 286)
-1501: “Vna loba de contray de nueba con vna çeja de terçiopelo ". (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 1)
-1501: “Vna guarniçión de mula de terçiopelo negro con su coraçada de la mi seda vieja.”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 1)
-1501: “Vn sayo de honbre de terçiopelo negro”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 1)
-1501: “Vn ábito de terçiopelo morado; mío.”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 1)
-1501: “Vna pieça de terçiopelo de azeytuní con vnas tiras de raso mías.”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 1)
-1501: “Vn tabardo morado de paño guarneçido de terçiopelo; mío.”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 1)
-1501: “Vn jubón de raso negro, mangas e collar de terçiopelo morado”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 3)
-1501: “Dos pares de alcorques de ome de terçiopelo viejo”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 4)
-1501: “Vn pedaço de carmesy de pelo e otro pedaço de terçiopelo negro viejos; míos”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 6)
-1501: “Vn ávito de terçiopelo syn mangas negro; mío”(ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Dos mangas de grana con vn corpezuelo de terçiopelo forrado en grana; mío”(ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Tres pedaços de terçiopelo morado viejo como cuchillos ; míos”(ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Vn pedaço de terçiopelo; mío”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Otros tres pedaços de terçiopelo morado de vn mongil; mío”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Vn elbotorio (sic) de tiras de terçiopelo e pedaços de sedas de colores; mía”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Nuebe baras de terçiopelo negro escaso; mías”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Vn(a) quarta de faldrilla de terçiopelo morado; mía. Es viejo”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Vna almohada de terçiopelo negro carelada ; mía”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 7)
-1501: “Vnas mangas de paño de sayo traydas. Dos vonetes de raso viejos con bueltas de terçiopelo”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 19)
-1501: “Dos syllas de mula de niño, la vna, guarneçida de terçiopelo. Quatro estribos viejos de mula”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 9)
-1501: “Vn jubón de estameña con medias mangas y collar de terçiopelo traydo”. (ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 18)
-1501: “Vn capuz negro de paño de Balençia traydo con sus mangas y con vna guarniçión de terçiopelo”(ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 18)
-1501: Se censan : “Dos becas de tafetán, e vn bonete de terçiopelo, e tres bonetes de paño, que durmía con el vno”. (Inventario Beatriz Galindo de su casa de Ronda, sin las de cozina. ARROYAL y MARTIN, Ajuar domestico, 17)
-1502: 27 varas y 2/3 de terciopelo carmesy de dos hilos restanno de Génova, a 2700 maravedís la vara (1502, cuentas Gonzalo Baeza, II, p. 548)
-1504: 30 varas de terçiopelo carmesy doble oscuro, a 1.800 maravedís la vara; 67 varas de terçiopelo carmesy senzillo, a 3000 maravedís la vara (1504, Cuentas Gonzalo Baeza, II, p. 619)
-1514: "Ytem un brial de grana con dos tiras por la falda y ocho tiras de tercio pelo negro servido". (CABEZUDO, Inventario, 134)
-1515: Las ordenanzas de la seda de Granada, incluyenentre los tejidos de seda a los tercipelos, damascos, rasos, tafetanes y "fustdas": "... que en el hazer de las sedas que se hazian, texian e tenian en la dicha çibdad avian mucho daño por los grandes fraudes que los ofiçiales texedores de terçiopelos, y damascos, y rasos, y tafetanes y fustedas se hazian ... asy en la bondad de las sedas como en el angostura de las telas" (PEREZ BUENO, Ordenanzas de la seda, 311), Cfr. CARLE, Mercaderes Castilla, 199.
-1551: "Item , que el terçiopelo de brasil porque sea conocido y no se venda por grana , que lleve el cordón verde por medio una lista colorada e las tramas negras" (1551, Bejarano, Industria seda Málaga, p. 196) López de Coca.
-1565: En un inventario oscense aparece "Un bonetico viejo de terciopelo" (LAGUNA, Estudio léxico, p. 55)
(F. Chacón)

Tipo: Tejidos

La voz no ha sido modificada.

Referencias documentales de «Terciopelo»

Fichas de la voz «Terciopelo», extraídas del archivo del profesor Gual